Hoewel onweersbuien het hele jaar kunnen voorkomen, is de kans op bliksemschade tijdens de zomermaanden aanzienlijk groter. Dit wordt veroorzaakt door de warme en vochtige lucht in deze periode. Door de klimaatverandering neemt de kans op onweer bovendien nog meer toe.

Onweer kan leiden tot grote schade aan gebouwen en aan elektronische apparaten. In dit artikel leggen we uit wat het onderscheid is tussen directe en indirecte bliksemschade, welke soorten schade kunnen ontstaan, welke maatregelen te nemen om schade te voorkomen of te verminderen, en wat men vooral niet moet doen tijdens onweer.

Het verschil tussen directe en indirecte bliksemschade

Eerst een korte toelichting over de oorzaak van bliksem. Bliksem is een natuurverschijnsel veroorzaakt door een wrijving tussen ijskristallen en waterdruppels in de wolken. Deze wrijving zorgt ervoor dat positieve en negatieve ladingen gescheiden worden, wat resulteert in een oplopende elektrische lading. Zodra de lading te groot wordt, vindt er een ontlading plaats in de vorm van een bliksemschicht en donder.

Het is goed om de verschillen te benoemen tussen schade door directe en indirecte bliksem.
Onder directe blikseminslag verstaan we schade door bliksem dat direct inslaat op het verzekerde object. Dit kan leiden tot grote schade door brand, schade aan elektronische apparaten door overspanning of structuurschade aan gebouwen.

Indirecte bliksem, ook wel inductie genoemd, ontstaat wanneer een magnetische veld ontstaat als gevolg van het onweer. Dit kan schade veroorzaken aan elektronische apparatuur zonder dat de bliksem het verzekerde object raakt. Inductieschade kan ook optreden wanneer ergens anders een blikseminslag plaatsvindt en de elektrische lading via leidingen of elektriciteitsnetwerken wordt geleid naar elektronische apparatuur, wat resulteert in schade door overspanning.

Is er verzekeringsdekking?

Voor veel mensen is het vanzelfsprekend dat bliksemschade gedekt is binnen hun verzekering. Maar is dat ook zo? Voor particuliere verzekeringen mag wel gesteld worden dat materiële schade zowel door directe als indirecte bliksems gedekt is.

Maar dit geldt niet altijd voor zakelijke of agrarische risico’s. Hierbij is directe bliksemschade vaak  wel verzekerd maar voor indirecte bliksemschade is dit niet altijd vanzelfsprekend. Hier hebben we het echter alleen over het evenement en daarbij de materiële schade aan het beschadigde apparaat zelf. Daarnaast is de vraag of de gevolgen ook verzekerd zijn. De gevolgen kunnen vaak nog veel groter zijn dan de bliksemschade aan het beschadigde apparaat zelf. Denk hierbij aan het uitvallen van ventilatie- en koelsystemen in stallen of kassen of schade aan de inhoud van koelcellen. Ook moet u natuurlijk denken aan de immateriële gevolgschade zoals schade door dataverlies of omzetverlies.

Het is daarom belangrijk om een goede risico-inschatting te maken en te beoordelen in hoeverre schade door directe en indirecte bliksem is meeverzekerd.

Preventiemaatregelen

Preventiemaatregelen tegen blikseminslag zijn van groot belang om schade aan gebouwen en elektronisch apparatuur te voorkomen. De traditionele bliksemafleider is een bekend voorbeeld van een dergelijke maatregel. Deze metalen constructie leidt de elektrische lading van een directe blikseminslag veilig naar de grond, waardoor schade voorkomen wordt.

Het plaatsen van een bliksemafleider kan schade door directe blikseminslag voorkomen. Het plaatsen van een bliksemafleider is vrij kostbaar en ook lang niet altijd nodig.

Het is belangrijk om te weten dat een bliksemafleider geen bescherming biedt tegen indirecte bliksemschade. Bij een indirecte blikseminslag kan er nog steeds schade ontstaan aan elektronische apparaten door overspanning. Om deze schade te voorkomen, is een overspanningsbeveiliging nodig. Een overspanningsbeveiliging is er in meerdere categorieën. Type 1, 2 en 3 waarbij type 1 zorgt voor de beste beveiliging. Afhankelijk van het risico, moet er bekeken te worden welk type overspanningsbeveiliging noodzakelijk is.

Bij het nemen van preventiemaatregelen is het daarom essentieel om onderscheid te maken tussen de gevolgen van directe en indirecte bliksemschade. De keuze voor de juiste maatregelen hangt ook af van het type gebouw zoals de constructie, ligging en de hoogte van het gebouw. Door hier adequaat op in te spelen en passende preventiemaatregelen te nemen, kan schade als gevolg van bliksem zoveel mogelijk beperkt worden. Voor complexe risico’s is het altijd goed om een specialist in te schakelen die kan adviseren over de meest geschikte preventiemaatregelen voor de specifieke situatie.

Schade aan zonnepanelen

Veel mensen denken dat zonnepanelen op een dak de kans op blikseminslag vergroten. Uit onderzoek blijkt dat dit niet het geval is. Zonnepanelen hebben geen aantrekkingskracht voor bliksem. Toch nemen zonnepanelen een extra risico met zich mee omdat deze gevoelig zijn voor schade door bliksem. Zo kan de bliksem rechtstreeks op de zonnepanelen inslaan met direct schade aan de zonnepanelen, bekabeling en omvormers tot gevolg. Ook kan er door indirecte bliksem een spanningspiek ontstaan met schade tot gevolg. Het is daarom belangrijk om te controleren of de zonnepanelen zijn meeverzekerd en of schade door bliksem en/of inductie is gedekt.  

Om schade aan zonnepaneelinstallaties te voorkomen kunnen verschillende preventiemaatregelen genomen worden. Zo is het aarden van de zonnepanelen en metalen frames van essentieel belang en zelfs verplicht. Een goede aarding voorkomt niet alleen schade door bliksem, maar voorkomt ook elektrische schokken voor mensen die op het dak werken.

Wat moet u doen en wat moet u vooral niet doen bij onweer?

Bij onweer is het belangrijk om in eerste plaats te denken aan uw eigen veiligheid. Hoewel de kans op blikseminslag niet heel groot is, is het belangrijk om het gevaar zo goed mogelijk uit de weg te gaan. Probeer daarom als het enigszins kan binnen te blijven en vermijd contact met leidingen en het gebruik van elektrische apparaten. Het is ook verstandig om weg te blijven van ramen en metalen voorwerpen. Daarnaast wordt douchen of in bad gaan ook afgeraden.

Als u veilig bent is de tweede zorg om eventuele schade te voorkomen. Haal daarom stekkers uit stopcontacten en schakel elektronische apparaten uit. Onweer gaat vaak gepaard met (hevige) regenbuien en harde wind. Sluit daarom ramen en deuren. Verwijder losse voorwerpen in de tuin of op het balkon om schade door de harde wind te voorkomen. 

Als u toch buiten bent tijdens een onweersbui, zorg er dan voor uit de buurt te blijven van hoge objecten en open gebieden. Bomen, elektriciteitsmasten en andere hoge constructies vormen een groot risico. Vermijd ook water en metalen objecten, aangezien deze goede geleiders zijn voor de elektrische lading van de bliksem.

Tot slot

Het is van groot belang om bewust te zijn van de mogelijke gevolgen van bliksemschade en om preventiemaatregelen te nemen om schade te voorkomen. Door hier adequaat op in te spelen en passende maatregelen te nemen, kan de impact van bliksemschade zoveel mogelijk beperkt worden. Blijf veilig en goed voorbereid tijdens onweer en geniet van een zorgeloze zomer.

Auteur
Ralph Rugers, senior acceptant