18 februari '25 - Herziene versie (origineel uit maart '22) De afgelopen maanden waren behoorlijk stormachtig waardoor veel bomen omvielen en/of takken afbraken. Dit met veel schade tot gevolg. Ook bij ons kwamen vragen binnen van klanten: ‘Ben ik aansprakelijk voor schade veroorzaakt door mijn boom?’ of ‘Kan ik iemand aansprakelijk stellen voor schade veroorzaakt door een boom?’ We zetten de verschillende situaties hier op een rijtje.
Feit of fabel / 'Als een boom omvalt, is de eigenaar van de boom aansprakelijk voor eventuele schade'
Risicoaansprakelijkheid
Is de eigenaar van een boom altijd aansprakelijk op basis van het feit dat hij eigenaar is? Is er sprake van risicoaansprakelijkheid? Het antwoord is Nee.
Risicoaansprakelijkheid geldt onder andere voor eigenaren van opstallen (artikel 174 Burgerlijk Wetboek (BW)).Dit komt erop neer dat als iemand schade lijdt door een opstal, de eigenaar hiervoor aansprakelijk is, ongeacht of deze zelf heeft bijgedragen aan het ontstaan van de schade. Het enkele feit dat iemand eigenaar is, brengt de aansprakelijkheid al met zich mee.
Artikel 174 BW Lid 4 geeft aan: Onder opstal in dit artikel worden verstaan gebouwen en werken, die duurzaam met de grond zijn verenigd, hetzij rechtstreeks, hetzij door vereniging met andere gebouwen of werken.
Hierin wordt niets vermeld met betrekking tot ‘met de grond verenigde beplantingen’.
Bomen worden dan ook niet gezien als onroerende zaken waarvan de eigenaar van de grond eigenaar is en zijn geen opstallen waarvoor de risicoaansprakelijkheid geldt. Uiteraard kan de eigenaar wel aansprakelijk zijn op basis van de omstandigheden van het geval zoals hieronder wordt beschreven.
Storm
Officieel spreekt het KNMI van storm vanaf windkracht 9. Wanneer dan een goed onderhouden boom schade veroorzaakt, wordt het lastig, om met succes, de eigenaar daarvoor aansprakelijk te stellen. De omstandigheden liggen dan buiten zijn invloedsfeer; er is sprake van overmacht.
Eventuele schade kan als ‘stormschade’ worden ingediend bij de inboedel-, of de opstalverzekeraar van de schadelijdende partij.
NB: Een verzekeraar spreekt vaak al van storm vanaf windkracht 7. Dus een ruimere definitie dan die van het KNMI.
Onderhoud
Ook wanneer er geen sprake is van (extreme) storm, bestaat de kans dat bomen hun takken verliezen of zelfs omvallen, met schade aan derden tot gevolg. Denk aan de omgevallen boom van de buren die uw schutting beschadigt of een boom van de gemeente waarvan de afgevallen takken uw auto beschadigen.
De eigenaar van een boom heeft enerzijds de plicht om te zorgen voor goed onderhoud en het doen van controles van de boom en anderzijds om adequaat in te grijpen om mogelijke schade te voorkomen. Degene die schade heeft geleden, zal moeten bewijzen dat de eigenaar van de boom tekort is geschoten in deze verplichtingen en hem dus iets verweten kan worden. Er dient sprake te zijn van een onrechtmatige daad. Dit kan bijvoorbeeld door aan te tonen dat de boom onvoldoende is onderhouden en gecontroleerd of juist teveel is gesnoeid waardoor deze is beschadigd, of dood is gegaan, en zijn takken heeft laten vallen. Of bijvoorbeeld door aan te tonen dat de risico’s van de slecht onderhouden boom al vaker zijn aangekaart bij de eigenaar, maar dat die daar niets mee heeft gedaan. Van een goed onderhouden boom mag worden verwacht dat deze niet zomaar omvalt of grote takken laat vallen.
Een arrest van 28 april 2020 van het Hof Arnhem-Leeuwarden ter illustratie (ECLI:NL:GHARL:2020:3428)
Op een windstille dag brak één van de hoofdtakken van een grote kastanjeboom af waardoor een persoon, die op dat moment onder die boom gelegen bij een opstapplek van een fluisterboot stond, ernstig letsel opliep.
De Gemeente wordt aansprakelijk gesteld voor de schade
De rechtbank Gelderland oordeelt dat er inderdaad sprake is van een onrechtmatige daad aan de zijde van de Gemeente..
De Gemeente gaat hierin tegen beroep bij het hof. Het hof gaat echter mee in de uitspraak van de rechtbank op basis van de volgende overwegingen;
Het was bij de Gemeente bekend dat de boom verzwakt was. De Gemeente heeft onvoldoende (veiligheids)maatregelen genomen om te beschermen tegen de gevaren van de zichtbaar verzwakte boom. Door dit te doen heeft de Gemeente gehandeld in strijd met de zorgvuldigheid die in het maatschappelijk verkeer betaamt.
De Gemeente betoogt dat er geen uiterlijke symptomen van takbreuk zichtbaar waren en stelt dat het ontstaan van deze schade dan ook onvoorzienbaar was. Het hof oordeelt dat het er in dit geval niet toe doet of de concrete wijze waarop het ongeval is ontstaan voor de Gemeente voorzienbaar was.
Waar het namelijk om gaat is dat het voor de Gemeente voorzienbaar was dat het niet of onvoldoende treffen van maatregelen ten aanzien van een zichtbaar verzwakte boom op een zeer drukke publieke plaats kan leiden tot ongevallen waaruit voor slachtoffers aanzienlijke schade kan voortvloeien (HR 8 januari 1982, NJ 1982/614).
Tussen deze normschending en de door het slachtoffer geleden schade bestaat ook een causaal verband: had de Gemeente ten aanzien van de verzwakte boom wel de bedoelde (veiligheids)maatregelen getroffen, dan had het slachtoffer hoogstwaarschijnlijk geen schade geleden.
Het vonnis van de rechtbank wordt dan ook door het hof bekrachtigd.
Feit of fabel
De stelling ‘Als een boom omvalt, is de eigenaar van de boom aansprakelijk voor eventuele schade' is dus niet volmondig met ja te beantwoorden. Het is afhankelijk van verschillende omstandigheden.
Gaat het om een geleden schade waarvoor men zelf een verzekering heeft, dan is het in dit soort gevallen verstandig de vordering uit handen te geven aan de verzekeraar. Die kan de schade dan met u afhandelen en eventueel onderling regelen met de aansprakelijkheidsverzekeraar van de eigenaar van de boom. Overigens is het vaak ook ‘gunstiger’ om eerst de inboedel-, of opstalverzekeraar te benaderen, omdat deze meestal uitgaat van de nieuwwaarde van de beschadigde zaken terwijl een aansprakelijkheidsverzekeraar uitgaat van de dagwaarde.
Auteur
Willem Jonkman, senior specialist verzekeringstechniek bij de Vereende
