Ieder bedrijf kan aansprakelijk gesteld worden voor schade die wordt geleden door een klant. Of het nu gaat om een handelsbedrijf, een winkel, een aannemer of een horecabedrijf; in elke branche kan dat voorkomen. Niemand vindt het prettig om aansprakelijk gesteld te worden dus bedrijven doen veel moeite om dit zoveel mogelijk te voorkomen. In de eerste plaats natuurlijk door de kans op schade zo klein mogelijk te maken. Maar ondanks alle voorzorgsmaatregelen kan er toch nog iets mis gaan. Ook dan willen bedrijven de aansprakelijkheid zoveel mogelijk beperken. Daarom maken bedrijven vaak ook nog gebruik van een zogenaamd exoneratiebeding in leverings- en/of servicevoorwaarden.

Wat is een exoneratiebeding

Een exoneratiebeding is een bepaling die aansprakelijkheid uitsluit, die er anders op basis van de wet wel zou zijn. Zo’n bepaling kan op allerlei plaatsen voorkomen, zoals in een koopovereenkomst, in algemene voorwaarden, in leveringsvoorwaarden of bijvoorbeeld als disclaimer op een website. De inhoud van de bepaling kan kort of lang zijn maar heeft altijd als strekking dat de klant het betreffende bedrijf niet aansprakelijk kan stellen voor, al of niet met naam genoemde, schade.

Voorbeelden van een exoneratiebeding

Zoals hierboven beschreven, zijn er veel verschijningsvormen waarin een exoneratiebeding kan voorkomen. De meest bekende zal ongetwijfeld zijn die van het bordje bij de garderobe of die in de kleedkamer: ‘de directie van bedrijf X is niet aansprakelijk voor schade aan of diefstal van uw eigendommen’. Een ander voorbeeld is de bepaling in algemene voorwaarden van een IT bedrijf waarin wordt gesteld dat ‘aansprakelijkheid is beperkt tot het factuurbedrag’. 

Of het advocatenkantoor wat in haar voorwaarden heeft staan dat ‘de aansprakelijkheid van advocatenkantoor X voor schade, die verband houdt met de uitvoering van een opdracht, is steeds beperkt tot het bedrag waarop de beroepsaansprakelijkheidsverzekering van kantoor X aanspraak geeft’.

Aandachtspunten

Het is heel begrijpelijk dat bedrijven en zelfstandigen een exoneratiebeding gebruiken in overeenkomsten of in leverings- en algemene voorwaarden. Maar of de toepassing van zo’n beding geldig is, is van verschillende factoren afhankelijk. Een aantal voorbeelden.

Particulieren of bedrijven

De hoedanigheid van de contractpartijen is van belang. Zo heeft het toepassen van een exoneratiebeding bij een overeenkomst tussen een bedrijf en een particulier minder kans op succes dan bij een overeenkomst tussen bedrijven onderling. De consument geniet bescherming vanuit de wet. Omdat veel mensen de neiging hebben om akkoord te gaan met voorwaarden zonder deze nauwkeurig gelezen te hebben, heeft de wetgever een zwarte en een grijze lijst opgesteld met daarin bepalingen die kunnen voorkomen in algemene voorwaarden van overeenkomsten met consumenten. Op de zwarte lijst (6:236 BW) staan bepalingen die niet in algemene voorwaarden opgenomen mogen worden omdat zij ‘onredelijk bezwarend’ zijn. Op de grijze lijst (6:237 BW) staan bepalingen waarvan vermoed wordt dat deze onredelijk bezwarend zijn. De gebruiker die zich hierop wil beroepen zal moeten aantonen dat dit niet het geval is. Het exoneratiebeding staat op de grijze lijst. Er is zelfs nog een Europese blauwe lijst waarin bedingen zijn opgenomen waarvan wordt vermoed dat deze onredelijk bezwarend zijn indien deze worden gebruikt in algemene voorwaarden die toepasselijk zijn op een overeenkomst tussen een professionele partij en een consument.

Met of zonder instemming

Het is niet mogelijk om iemand te binden aan een eenzijdige mededeling. Een exoneratiebeding moet dus wel gezien en akkoord bevonden zijn door de wederpartij. Dit kan overigens ook stilzwijgend, bijvoorbeeld door een werkterrein te betreden door een deur of hek waar met grote letters op vermeld staat: “betreden op eigen risico”.

Mocht de  betreffende deur echter open staan, waardoor de tekst niet leesbaar is, dan is het een andere situatie. De benadeelde heeft het bord niet gelezen en heeft dus de bepaling niet aanvaard.

Wel of niet bekend met het beding

Een beroep op een exoneratiebeding heeft minder kans van slagen wanneer deze ‘verborgen’  in de algemene voorwaarden is opgenomen, waarbij de wederpartij geen redelijke mogelijkheid heeft gehad om kennis te nemen van deze voorwaarden, bijvoorbeeld bij een alledaagse transactie zoals het kopen van een stuk gereedschap. Dit vormt dan een vernietigingsgrond voor de wederpartij (artikel 6:233 aanhef en onder b BW).

Het is een ander verhaal wanneer er over de voorwaarden is onderhandeld voordat de overeenkomst tot stand kwam. Dan mag verondersteld worden dat de wederpartij wél kennis heeft genomen van de voorwaarden en dus ook van het exoneratiebeding.

Conclusie

Een exoneratiebeding is een bepaling die veel gebruikt wordt, maar die in lang niet alle gevallen geldig is.

Bent u een ondernemer en bent u van plan om een exoneratiebeding in uw voorwaarden op te nemen, dan is het aan te raden om advies in te winnen van een jurist.

Bent u als consument of als ondernemer in een situatie verzeild waarin een exoneratiebeding tegen u wordt ingeroepen, dan geldt natuurlijk hetzelfde. Neem niet zomaar genoegen met de mededeling dat de tegenpartij niet aansprakelijk is op basis van de voorwaarden.

27 maart 2018

Auteur: Ruud Bolleboom, Senior Specialist Verzekeringstechniek acceptatie