Wat is het recht van vrije advocaatkeuze?
Het recht van vrije advocaatkeuze houdt in dat verzekerde zelf een advocaat mag kiezen om zijn belangen te behartigen. Verzekerde kan kiezen voor een advocaat van de rechtsbijstandverzekeraar of één die niet in dienst is van de rechtsbijstandverzekeraar.
Wat zegt de Wet?
De vrije advocaatkeuze is in 1987 geregeld in de Europese Richtlijn (Richtlijn 1987/344) tot harmonisatie van nationale wetgeving betreffende de rechtsbijstandverzekering. De regels uit de Richtlijn zijn terug te vinden in de Wet financieel toezicht (Wft). Volgende de wettelijke regeling moet de rechtsbijstandverzekeraar ervoor zorgdragen dat in de polisvoorwaardenuitdrukkelijk wordt bepaald dat de verzekerde zijn belangen in de procedure mag laten behartigen door een door hem gekozen advocaat.
De richtlijn ziet niet op alleen op advocaten, maar ook op andere naar nationaal recht bevoegde rechtshulpverleners. Hoewel vanuit het oogpunt van leesbaarheid in dit artikel alleen wordt gesproken over advocaten, zijn hieronder dus ook begrepen andere rechtshulpverleners die naar nationaal recht bevoegd zijn in een procedure op te treden.
Deze regeling is van dwingend recht. Dit betekent dat de Wet voor gaat op de polisvoorwaarden, als deze in strijd zijn met de wettelijke regeling.
Gerechtelijke- of administratieve procedure is vereist
Het recht om zelf een advocaat te mogen aanwijzen, is geen blanco check. Dit recht kent grenzen, zowel op grond van de Wet, het arrest van het Hof, als de polisvoorwaarden van de afgesloten rechtsbijstandverzekering. Die laatsten blijven onverkort gelden in het geval van de vrije keuze.
Vereist voor het uitoefenen van de vrije keuze is in de eerste plaats dat een gerechtelijke of administratieve procedure moet worden gevoerd. Deze procedure begint met een dagvaarding, een verzoekschrift of en beslissing van een bestuursorgaan en eindigt met een uitspraak van de rechter. Voorafgaande aan een procedure en na afloop van een procedure geldt geen vrije advocaatkeuze. Voor deze “fasen van de strijd” geldt dat de medewerkers van de rechtsbijstandverzekeraar zelf de rechtshulp verlenen.
Polisvoorwaarden
Ondanks feit dat verzekerde zelf zijn advocaat kan uitkiezen, blijven – zoals gezegd - de polisvoorwaarden gelden. Dat betekent onder meer dat de vrije keuze alleen aan de orde komt als de te voeren procedure redelijke kans van slagen heeft.
Verschillen verzekerde en de rechtsbijstandverzekeraar over de aanwezigheid van de redelijke kans op succes, dan kan verzekerde het standpunt van de verzekeraar laten toetsen door een beroep te doen op de zogenaamde geschillenregeling die in de polisvoorwaarden is opgenomen.
Inschakelen door verzekeraar
Daarnaast houdt de vrije keuze niet in dat verzekerde de advocaat zelf mag inschakelen en achteraf de rekening kan indienen bij zijn verzekeraar. Volgens de polisvoorwaarden komt het inschakelen van de advocaat de verzekeraar toe. Die heeft belang bij het maken van goede afspraken met de advocaat.
Ook verzekerde zelf heeft daarbij belang. Niet alleen omdat in zijn polis de te maken externe kosten bijna altijd zijn gelimiteerd, maar ook omdat zijn premie omhoog gaat als de schadelast van de verzekeraar te veel stijgt.
Wat zijn de voor- en nadelen van het kiezen van een eigen advocaat?
Als je kiest voor een eigen advocaat of rechtshulpverlener kan dat als voordeel hebben dat hij zijn kantoor dichtbij huis heeft of dat je een advocaat kunt kiezen die superspecialist is op een bepaald rechtsgebied.
Eén van de nadelen verbonden aan een eigen advocaat is dat de kosten die vanuit de rechtsbijstandverzekering worden vergoed vaak een limiet kennen.
Een ander nadeel is dat als gekozen advocaat de zaak niet haalbaar vindt, dit oordeel een eindoordeel is, waartegen geen beroep op de geschillenregeling openstaat. De geschillenregeling kan alleen worden ingezet als een medewerker van de rechtsbijstandverzekeraar een standpunt inneemt.
Is de kostenlimiet bereikt of vindt de advocaat dat de zaak geen redelijke kans op succes heeft, dan kan verzekerde voor de zaak geen rechten meer aan zijn polis ontlenen. Verzekerde kan niet kiezen voor een andere advocaat. Verdere behandeling van de zaak door de rechtsbijstandverzekeraar zelf behoort niet tot de mogelijkheden.
Rol van adviseurs
Adviseurs kunnen teleurstelling voorkomen door hun klanten goed in te lichten over het gebruik hun rechtbijstandverzekering in het algemeen en de daarin opgenomen vrije keuze in het bijzonder. Het (vroeg-) tijdig melden van juridische problemen blijft ook in het geval van de vrije keuze van groot belang.
Ontwikkelingen?
Het recht op vrije keuze heeft sinds het arrest van het Hof van Justitie een snelle ontwikkeling doorgemaakt. De contouren van dit recht zijn nu vrij helder. Op korte termijn zijn geen grote ontwikkelingen te verwachten.
Auteur
Astrid van Eybergen, specialist polisvoorwaarden bij SRK
