24 januari '24 - Vorig jaar hebben we een artikel geschreven over het rijden met een arm of been in het gips. Naar aanleiding van dit artikel kregen we vragen hoe het zit met dementie en de ziekte van Alzheimer (of kortweg ‘alzheimer’). Iedereen kent wel iemand in zijn naaste omgeving die achter het stuur kruipt, hoewel dit niet meer verstandig is. Maar wat zijn de regels voor iemand die gaat rijden met dementie?
Dementie en alzheimer
Om te beginnen: wat is het verschil tussen alzheimer en dementie? In het dagelijks leven worden deze termen vaak door elkaar gebruikt. Dementie is een verzamelnaam voor verschillende ziektes. Bij al deze ziektes worden de hersenen aangetast en gaan de geestelijke vermogens (langzaam) achteruit. Van deze ziektes is alzheimer de meest voorkomende: 70% van de mensen met dementie heeft alzheimer. Meestal beginnen de ziektesymptomen met geheugenverlies. Later ontstaan ook problemen met denken, handelen en taal. Het gevoel voor tijd wordt minder en de weg vinden wordt lastiger. Ook kunnen veranderingen ontstaan in karakter en gedrag.
Dementie overkomt iemand en is niet te genezen. De hersenbeschadigingen nemen toe. Het begint met kleine veranderingen. De ziekte verloopt in meerdere fases totdat iemand volledig afhankelijk is van de hulp en zorg van anderen. De doorlooptijd van deze fases is voor iedereen anders. Bij sommige mensen gaat het heel snel, bij anderen duurt het vele jaren.
Meer informatie hierover is te vinden op de website van Alzheimer Nederland: Voor een toekomst zonder dementie | Alzheimer Nederland (alzheimer-nederland.nl) of op Dementie.nl: Alles over omgaan en leven met dementie.
Wet- en regelgeving
Omdat de ziekte in verschillende fases verloopt, is het lastig om een moment aan te geven wanneer autorijden niet meer mogelijk is. Vaak is degene met dementie van mening dat autorijden nog prima gaat, terwijl de naasten daar hun twijfels over hebben. Het verlies aan vrijheid en mobiliteit is lastig te accepteren. De regels zijn niet heel zwart-wit, maar we beschrijven hier de verschillende stappen die worden doorlopen.
Als wijzigingen optreden in de gezondheidstoestand die gevolgen kunnen hebben voor het autorijden, dan is er een verantwoordelijkheid om dit te melden bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR). Ook al is het rijbewijs op dat moment nog geldig. Dit is geen wettelijke, maar wel een morele verantwoordelijkheid.
Melden bij het CBR
Als de diagnose eenmaal is gesteld zal de (huis)arts aanraden om de dementie te melden bij het CBR. Datzelfde geldt voor casemanagers. Een casemanager is een vaste begeleider voor iemand met dementie. Hij of zij helpt met dingen regelen. Het melden van de dementie kan door het invullen van een gezondheidsverklaring. Dit is een vragenlijst over verschillende aspecten van de gezondheid die de persoon zelf moet invullen.
Als de gezondheidsverklaring binnen komt bij het CBR, krijgt de rijbewijshouder een verwijzing naar een specialist, vaak een neuroloog of geriater. Dit mag ook de eigen behandelend specialist zijn. De specialist moet informatie aanleveren over de mate van dementie en de klachten. Op basis van deze informatie kan het CBR een uitnodiging sturen om een rij-test te doen. Hierbij kijkt een expert of de dementie invloed heeft op het rijgedrag. Als de medische informatie en de rij-test voldoende zijn, kan iemand zijn rijbewijs vernieuwen voor een beperkte tijd: meestal 1 jaar, soms 3 jaar. Als die tijd voorbij is, gaat het proces weer opnieuw lopen.
Dit rijbewijs is dus korter geldig dan bij iemand zonder verkeersgevaarlijke aandoening. De standaard duur is 10 jaar voor iemand tot 65 jaar, voor 65-70 jarigen is het rijbewijs geldig tot het 75e jaar en vanaf 70 jaar maximaal 5 jaar.
Vanwege het ontbreken van een wettelijke meldplicht, komt het voor dat mensen hun diagnose niet melden bij het CBR en gewoon blijven rijden. Hier staan geen boetes op. Zij hebben immers een geldig rijbewijs.
Geeft de verzekering dekking?
Veroorzaakt iemand met dementie een ongeval, waarbij een derde schade heeft, dan is diegene aansprakelijk en wordt het slachtoffer meestal gecompenseerd door de WA-verzekeraar. Individuele verzekeraars kunnen bepalingen in hun voorwaarden hebben over rijden met bepaalde medische aandoeningen. In dat geval wordt het slachtoffer gecompenseerd en wordt de schade-uitkering verhaald op de veroorzaker. Maar in de praktijk gebeurt dit niet vaak.
Een ongeval ontstaat door een combinatie van factoren. Er moet aangetoond kunnen worden dat iemand de diagnose dementie heeft gekregen, dat die persoon wist dat hij het had moeten melden, dat niet heeft gedaan en dat de dementie de oorzaak was van het ongeval. Dat blijkt in de praktijk heel lastig. Hiervan zijn dan ook nauwelijks cases bekend.
Feit of Fabel
Alles op een rijtje, op dit moment is veel afhankelijk van de eigen verantwoordelijkheid van de betrokkene. Het CBR laat weten dat ze met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in gesprek zijn om te kijken of een wettelijke meldplicht kan worden ingevoerd voor risicovolle aandoeningen. Maar of dit inderdaad gaat gebeuren en of dementie dan daaronder gaat vallen, is nog niet duidelijk. Volg hiervoor de informatie van het CBR: CBR - Home NL
De uitslag van de stelling ‘U mag niet rijden als u dementie heeft’ is dus een fabel. Niet heel zwart –wit, omdat de ziekte in fases verloopt en er geen wet- of regelgeving over is. Feitelijk mag iemand met dementie pas niet meer rijden als hij geen geldig rijbewijs meer heeft.
Tenslotte, laten we zorgen dat het veilig blijft op de weg. Kent u iemand waarvan u twijfelt of rijden nog verantwoord is, maak het dan bespreekbaar. Om u een stuk op weg te helpen hieronder een aantal links met handige informatie en wat meer uitleg:
Ik maak me zorgen over iemand die nog rijdt met dementie. Wat kan ik doen? - CBR
Auteur
Mirjam Hermans, Senior specialist verzekeringstechniek
